| |
Witam,
Na jednym z odwiedzanych cieków od dawna nie widać osobników pstrąga o chociażby rozmiarach rzędu 30 cm i więcej, pomimo bardzo licznej jego populacji. Postaram się po krótce zobrazować problem, jak i przedstawić swoje przemyślenia.
Dane wyjściowe :
Odcinek rzeki mierzony w linii prostej Lp = 2000 m (Google Maps)
Odcinek rzeki mierzony w linii rzeczywistej (kręte meandry) Lk = 3340 m (Google Maps)
Stopień meandrowania Wm = Lk / Lp = 3340 / 2000 = 1,67
Liczba ostrych meandrów Lm = 29 szt. (ramiona tworzą wewnętrzny kąt w zakresie 45 st. ÷ 180 st.)
Liczba podmytych brzegów w rejonie meandrów Lb = 49 szt. (dołki przy podmytej burcie)
Na opisywanym odcinku występują dwa długie odcinki proste : pierwszy ±255 m oraz drugi ± 234 m
Liczba drzew zwalonych do wody tworzących dodatkowe znaczne zagłębienia w nurcie Ldz = 32szt.
Liczba drzew nadwodnych, graniczących bezpośrednio z linią wodną, których korzenie wpadają do wody tworząc w tych miejscach lokalne cienie prądowe i zagłębienia Ldn = 80 szt.
(skróty L... i inne - dla własnej potrzeby)
Krótka charakterystyka rzeki :
Średnia szerokość : 8÷12 m
Średnia głębokość : 0,8÷1,4 m (dla B = 8 m) oraz 0,4÷0,8 m (dla B = 12 m)
W pojedynczych najgłębszych dołkach głębokość ± 2 m
Zacienienie koryta rzeki : średnio 40 % - przeplatają się fragmenty raz z liczniejszą, raz z rzadszą obsadą drzew
Podłoże : piaszczyste 90 % / żwirowe 5 % / muliste (szczątki organiczne – strefa akumulacji) 5 %
Rzeka uroczo meandruje wśród łąk i lasów. Jej nurt wyraźnie zaznaczony, lecz nie typowo górski.
Średni przepływ w półroczu letnim < 10 m3 / sek., przy temp. maks. około +16 oC (lipiec)
Roślinność zanurzona występuje sporadycznie, punktowo : mech zdrojek, potocznik wąskolistny
Dopływy : na omawianym odcinku cztery nieduże strumyki, szerokości około 0,50÷1,50 m i głębokości poniżej 0,20 m; na odcinkach powyżej i poniżej biegu rzeki – praktycznie tak samo
Obecność innych gatunków ryb : pogłowie pojedynczych lipieni, pstrągi źródlane i tęczowe (uciekinierzy), rzadkie stanowiska cierników (zdecydowanie większe kolonie widać w dopływach), rzadkie głowacze , zaś minogi strumieniowe dość liczne, co widać szczególnie w okresie ich tarła.
Znacząca obecność innych gatunków wodnej fauny : bardzo liczna populacja kiełży oraz chruścików domkowych.
PRZEMYŚLENIA
Założenia :
1. założenie : w każdym z podmytych brzegów na zewnętrznej części meandrów (strefa erozji) oraz w miejscach zwalonych drzew, istnieje dobra kryjówka pstrąga >30 cm (największa głębokość wody + zacienienie „dach nad głową” + spowolnienie prędkości przepływu);
2. założenie : tylko co czwarta kryjówka jest faktycznie zamieszkania przez pstrąga >30 cm;
3. założenie : pozostałe odcinki o płytszych miejscach, mniej atrakcyjnych z pstrążego punktu widzenia: odcinki silnie nasłonecznione pomiędzy meandrami, na obu krańcach meandrów (wlot i wylot), ich wewnętrznych częściach (strefa akumulacji) oraz innych -> występują tylko młodsze (=mniejsze) osobniki pstrągów
4. dla łatwości rozumowania i kalkulacji, czysto teoretyczne założenia : [A] na przywołanych dwóch długich prostych odcinkach, [B]na krótkich prostych odcinkach pomiędzy meandrami, pstrąża młodzież występuje średnio co 10 metrów, zaś [C] w wewnętrznej części podmytych burt (strefa akumulacji) swoją siedzibę ma jeden mały pstrąg; [D] najlepsze kryjówki, najgłębsze fragmenty rzeki niezamieszkałe przez większe pstrągi, zamieszkują mniejsze osobniki.
Odrzucając dwa charakterystyczne proste odcinki, meandry występują średnio w odstępach :
[3340-(255+234)]/49 = 58 [m]
Całkowita liczba potencjalnych stanowisk dla większych osobników (> 30 cm) :
Lpw= Lb + Ldz + Ldn = 49 + 32 + 80 = 161 [szt.]
Na podstawie powyższego możemy oszacować czysto teoretyczną liczbę starszych (=większych) osobników pstrąga > 30 cm zamieszkujących opisywany odcinek rzeki (uwzględniając zał. pkt. 2.):
Tlw = Lpw * 0,25 = 40,25 szt => 40 [szt.]
Czysto teoretyczna liczba pstrążej młodzieży< 30 cm:
Lpm = [A] + [B] + [C] + [D] = (255+234)*0,1 + ((29-1)*58)*0,1 + Lm + (Lpw-Tlw) =
= (255+234)*0,1 + (28*58)*0,1 + 49 + (161-40) = 49 + 162 + 49 + 121 = 381 [szt.]
Rozważania:
Realia: proste i płytkie odcinki, a także początki głębokich odcinków (krawędzie uskoków wlotowe i wylotowe) są zamieszkiwane bardzo licznie przez 1-2 letnie pstrągi (do 20÷25 cm). Pstrągi wielkości do ±15 cm zamieszkują bardzo licznie nawet proste, bardzo płytkie i w pełni nasłonecznione odcinki rzeki, nierzadko są one widoczne z brzegu stojące obok siebie w odstępach dwumetrowych. Słowem: jest ich bardzo liczna populacja.
Stosunkowo nieduży stopień zacienienia wody sprawia, że pstrągi zdecydowanie chętniej trzymają się dna.
Praktyka życiowa i znajomość wody zmusiły do wykonywania własnych przynęt, dzięki którym można dosięgnąć najgłębszych partii wody pod zwalonymi drzewami, podmytymi burtami, i innymi, aby poszukać – z łowieckiego punktu widzenia – okazów.
Wieloletnia znajomość wody i właściwe prowadzenie przynęty pozwalają na „wydłubanie”pstrąga z każdego dołka, z każdego głębszego miejsca – co prawda nie dzieje się to na jednej wyprawie, ale odwiedzając wodę przez trzy weekendy w jednym miesiącu, można zakolegować się z każdym mieszkańcem ciekawszej miejscówki. I wtedy nachodzi mnie refleksja: co się dzieje, że nie ma pstrągów większych niż 30 cm. Pardon: w przeciągu ostatnich sześciu intensywnych lat łowienia na tej wodzie, tylko raz udało mi się złowić pstrąga, który oscylował w granicach 35 cm (Anno Domini 2018). Pomijając ten jeden przypadek, pozostałe osobniki z trudem zbliżają się do 25-28 cm. Co prawda każdy dołek, zagłębienie, cień prądowy, podmyta burta czy podmyty korzeń/pień jest zamieszkany, co więcej: jest zamieszkany w jego zawsze najciekawszym punkcie. Mieszkańcy takich kryjówek to jednak nieduże osobniki, dużo duuużo poniżej 30 cm.
Woda jest poddana pewnej presji wędkarskiej – nie olbrzymiej, ale też nie małej. Usytuowana jest w na tyle bezpiecznej odległości od aglomeracji miejskiej, iż wędkarze z miasta są widywani rzadziej. Ma to jednak swoje odbicie w miejscowej ludności, pozwalającej sobie na częstsze wędkowanie, nie rzadko z soczystą dżdżownicą na haku. Obecnie jednak, ich łupem najczęściej padają uciekinierzy z hodowli (źródlaki i tęczaki), rzadziej potokowa młodzież. Podkreślę: obecnie (!) – myślę, że jest to ważne w tym rozważaniu.
Aby wykluczyć pierwsze rzucające się sugestie, dodam: odwiedzam wodę zarówno w lutym, marcu, jak i maju czy sierpniu – obraz przedstawia się tak samo.
Słyszałem opinie (o innych wodach, nie o tej), że nadmiar drobnego pstrąga utrudnia prawidłowe kształtowanie się populacji w danych cieku, w efekcie czego przekłada się to na brak osobników o znaczących rozmiarach. Osobiście uważam, że liczna młodzież to raczej skutek wyjałowienia wody (jej regularnego „czyszczenia” ??) z większych osobników. Zastanawia mnie jednak fakt, że w przekroju kilkuletnim nie widać nawet oznak obecności, tendencji do pojawiania się większych osobników – i nie mam tu na myśli tylko ryb wyciągniętych z wody, namacalnie doświadczonych, ale także tych, które w polaroidach można byłoby dostrzec, gdyby tylko odprowadzały przynętę.
Woda w swym biegu posiada hodowle pstrągów tęczowych i źródlanych. Ewentualne oczyszczalnie ścieków z pobliskich miast/wsi odprowadzające do niej swoje oczyszczone wody są nieliczne i zdecydowanie spełniają wymogi oczyszczania ścieków.
A propos lipieni – są nieliczne, na tyle nieliczne, że nie występują stadnie, a pojedynczo. Pomimo tego, zdarzają się sztuki czterdziestocentymetrowe. Nie tak jak pstrągi.
Oczywiście mam swoje teorie odnośnie braku większych egzemplarzy pstrągów. Jedną z nich jest… presja wędkarska, wędkarskie naleciałości i tym podobne, negatywne skutki. Co mam na myśli? Widzę to tak (przyjmuję wariant optymistyczny):
Załóżmy optymistycznie, że w co drugim (co drugim!) z ciekawych pstrążych miejsc na 3340 metrowym krętym odcinku, które opisywałem powyżej, siedzi osobnik > 30 cm, co na omawianym odcinku daje pogłowie 80 szt.
Ponadto optymistycznie załóżmy, że sezon pstrągowy trwa od 1 marca do 31 sierpnia, a dla łatwości rachunków: miesiąc ma 28 dni (czyli 4 weekendy). Tym samym w omawianym okresie 6-ciu miesięcy mamy 24 tygodnie.
Założenie kolejne optymistyczne : odcinek ten odwiedzają wędkarze [A] tylko w weekendy (sob+niedz), [B] średnio tylko czterech jednego wędkarskiego dnia (raz zawody i 20 osób jednego dnia, innego tylko dwóch przez cały weekend), [C] co drugiemu udaje się złowić rybę > 30 cm, oraz [D] tylko co trzeci, któremu udało się złowić rybę > 30 cm zabiera ją (-> czyli: co szósty wędkarz nad wodą bierze rybę).
Aby nie utrudniać, pomijam fakt kłusownictwa i robaczkarstwa przez miejscową ludność, możliwość złowienia dwóch ryb przez jednego wędkarza, i szereg innych...
Matematyka:
W omawianym okresie mamy 6 * 4 * 2 = 48 dni presji wędkarskiej
Daje to 48 * 4 = 192 wędkarzodni
Ilość zabranych ryb 192 / 2 / 3 = 32 szt.
Stan populacji na koniec sezonu ((80-32)/80) * 100 % = 60 %
Słowem : populacja zmalała o 40 %. Dużo ? Mało ?
Teraz na chłodno – czy są to realne liczby (założenia, jak i efekty tych założeń)? Pewnie nie idealne, ale myślę że bliższe prawdzie niż dalsze. Oczywiście – to tylko matematyka i schematyczne uproszczenia, jednak chciałem dopasować je możliwie realnie do sytuacji, jaka jest nad opisywaną rzeką, bez wchodzenia w nadmierną ilość szczegółów, która stworzyłaby ten wywód jeszcze bardziej nudnym. Można się sprzeczać, czy w co drugiej świetnej miejscówce jest pstrąg >30 cm?, czy akurat tylu wędkarzy odwiedza rzekę?, czy akurat co szósty bierze rybę?, przecież wędkarze także mają urlopy i łowią w środku tygodnia, itd itp.
Można dowolnie zmieniać założenia oraz parametry całej układanki, wynik może być różny – trudno wyczuć prawdziwość założeń. Chwilę pobawiłem się i zmieniałem różne parametry dla innych wód, które mam w swej pamięci wraz ze zwyczajami, jakich doświadczyłem na tych wodach: wyniki stanu populacji na koniec sierpnia wychodziły mi różne, od 45 % do 80 %.
________
Nie wiem na ile to prawda, nie mam takich danych ichtiologicznych, żadnych badań ani opracowań naukowych, to tylko moje spostrzeżenia życiowe, jednak wydaje mi się, że wzrost populacji rok po roku i zastępowalność pokoleniowa pstrąga, dla przyjętej w wywodzie granicy >30 cm jest nie większa niż 20 % na rok, i to przy odpowiednio żyznej wodzie. Jak widać nie równoważy to 40 % ubytku populacji w opisanym przykładzie.
Co gorsza, nie wychodzi mi to na żadnym innym cieku, gdy żonglowałem swobodnie liczbami w założeniach.
Cykliczne zarybienia na tej wodzie nieco podchowanym pstrągiem nie uzupełniają pogłowia starszych ryb. Pokuszę się o stwierdzenie, że skoro takowe są (a są), to dlaczego brak ryb >30 cm? Może dlatego, że niepisanym wymiarem ochronnym nie jest 30 cm (na niektórych wodach w Polsce 35 cm), lecz dużo mniej, o czym się głośno nie mówi, a co realnie ląduje w torbach?
W rozważaniach pójdę jeszcze dalej: przyjmując, że zastępowalność populacji pstrągów >30 cm na tej wodzie to +5 %, zaś bardzo optymistycznie wędkarze zabierają nie 32 szt., a tylko 8 szt. w ciągu założonego sezonu (1.III-31.VII), wychodzi ubytek 5 % w skali roku. Żeby wyczyścić całkowicie pogłowie większych ryb, potrzeba 100 % / 5 % = 20 lat. Teraz pytanie: czy takie wędkowanie trwa od 20 lat wstecz, czyli od 2000 roku ? No właśnie, trwa chyba znacznie dłużej.
Do czego zmierzam ? Ano do tego, że choćbyśmy nie wiem jak się starali, jak chcieli zarybiać, jak dbali o szerzenie C&R, to przy obecnej presji wędkarskiej w stosunku do jednak co by nie było nie za dużej ilości wód pstrągowych, szanse na rybne polskie wody będą... nooo, trudne do zrealizowania.
_________
To tylko moje luźne przemyślenia spisane w formie przydługiego wywodu, przemyślenia, które gdzieś tam naszły mnie po kolejnej z wypraw, gdy brzeg jednej z moich ukochanych rzek jest na początku marca zryty, jakby szedł tędy potop szwedzki, a pstrągi z roku na rok giną w oczach... Na ile prawdziwe są te przemyślenia z rzeczywistością? Być może w ogóle…
Kto dotrwał i przeczytał, szacunek !
Chętnie wysłucham (poczytam) opinie kolegów na ten i podobne tematy, Wasze spostrzeżenia, przemyślenia i doświadczenia życiowe, może coś innego jest nie tak (a może wszystko jest OK?), ze stanem populacji pstrąga na opisywanej wodzie.
Pozdrawiam
|
