Dlaczego piszę swojskie, cenniejsze a nie rodzime? Znów się muszę zastrzec, że moim zdaniem, dzięki XIX i XX wiecznej polityce zarybieniowej, należy dać konia z rzędem temu, kto znajdzie rodzimą znaczącą populację tej ryby w jakiejś naszej rzece. Rodzime pstrągi potokowe, bowiem wszędzie bądź to wyginęły, bądź to zostały wyłowione, bądź to uległy skrzyżowaniu z rybami pochodzącymi z zarybień. No może żyją jeszcze (według mojej wiedzy) w kilku izolowanych populacjach – w górnych partiach potoków w Karkonoszach, być może jakichś rzeczkach płynących przez Bory Dolnośląskie czy w kilku małych dopływach Nysy Łużyckiej oddzielonych od głównej rzeki wodospadami, czy w kilku potoczkach spływających z Masywu Ślęży oraz ze Wzgórz Trzebnickich. Jednak w dużych głównych rzekach rodzimych pstrągów potokowych po prostu nie ma. Większość naszych potokowców pochodzi z kilku, może kilkunastu ośrodków zarybieniowych rozmieszczonych na terenie całego kraju. Wydaje się, że dużo lepsza sytuacja jest z lipieniem. Po za może górami, gdzie od Nysy Łużyckiej po San wszystkie populacje (prócz górnej Kaczawy i… dolnego Bobru gdzie być może zachowały się w czystej rasie lipienie właściwe dla Kwisy!) są dokładnie wymieszane. Myślę, że kilka pomorskich populacji lipieni jest jeszcze „czystych”. To twierdzenie tyczy się lipieni z Parsęty, Mołostowej, Grabowej, Błędzianki i Marychy. Myślę, że kwestie pochodzenia potokowców i lipieni w naszych rzekach pewnie za kilka lat dokładnie wyjaśnią prowadzone właśnie przez IRŚ i PAN genetyczne badania ryb łososiowatych.
Oj! Wyskoczyłem po za temat artykułu. Wracając do głównego tematu, czyli tęczaka. Nie mam zamiaru wychwalać w tym towarzystwie wędkarskich zalet ryby. Jak i na co bierze, jak walczy tęczak (tłuszczak), czy jego szlachetniejsza „forma” zdziczały oswojony z wodą, do której został wpuszczony pstrąg tęczowy, bądź najszlachetniejsi pobratymcy - jeziorowa i morska troć tęczowa - każdy wie. Podobnie jak to gdzie można je łowić.
Otóż dwa tygodnie temu, przed spotkaniem Komisji Ochrony Środowiska Sejmiku Małopolskiego poświęconego oddziaływaniu zapory i elektrowni Czorsztyn- Niedzica na przyrodę Dunajca, która odbyło się w Łopusznej, uczestniczyłem w rozmowie, w której prócz mnie brali udział profesor Ryszard Bartel, dr Leszek Augustyn, dr Marek Jelonek, mgr Mieczysław Kowalewski i dyr. Biura ZO Nowy Sącz Janusz Obrzut oraz Marek Kluczek z-ca red. Nacz. „Wiadomości Wędkarskich”. Podczas tej rozmowy profesor Bartel poruszył mnie osobiście bardzo bolący temat „zakazu zarybień pstrągiem tęczowym”. Przyznając, że choć był głównym pomysłodawcą tego zakazu, to w obecnych warunkach, przy obecnej presji wędkarskiej, należy zastanowić się czy nie powinno się pod pewnymi warunkami tęczaków wpuszczać do wód otwartych! Przecież tęczak jest rybą bardziej polską niż … np. głowacica, która na obecnym terytorium Polski jest gatunkiem rodzimym jedynie dla Czadeczki i Czarnej Orawy. I jako taki, można ją spokojnie uznać za gatunek wymarły, bądź na granicy egstyncji. Akurat w tych dwóch rzekach powinna być otoczona szczególną całoroczną ochroną!
Tęczak, w podkarpackich rzekach występuje od 1872 i 3 roku, kiedy to staraniem Krakowskiego Towarzystwa Rybackiego został wpuszczony do Soły, Skawy i Dunajca, czyli o niemal 80 a nawet 100 lat dłużej od uznanej za „naszą” głowatki! Mało tego, według profesora i dr Jelonka nie konkuruje w z potokowcem ani lipieniem zajmując zupełnie inne stanowiska w rzece, a w górskich jeziorach zajmuje stanowiska w toni jeziora, czyli pelagialu! Kolejnymi zaletami tęczaka są: - łatwość produkcji, a co za tym idzie niska relatywnie cena; - nie tworzy lokalnych populacji, ponieważ w naszych warunkach nie rozmnaża się; - to, że większość ryb po wpuszczeniu do rzeki (zbiornika) zostaje bądź to natychmiast wyłowiona bądź…, jeśli ma taką możliwość spływa do morza; - no i oczywiście jest atrakcyjnym celem połowów wędkarskich, przez co właśnie kieruje na siebie presję wędkarzy. Zdaniem profesora należy zastanowić się także nad powrotem do zarybień Bałtyku tęczakiem.
Proszę Państwa te zdania są przełomem. Świadczą, moim zdaniem, o wielkości i mądrości uczonego, który umie przyznać się do popełnionych błędów, bo przecież błądzić jest ludzką rzeczą.
Muszę się przyznać, że pod zdaniami profesora gotów jestem podpisać się obydwoma rękami, bo przecież jedynie dzięki olbrzymim zarybieniom Bobru w latach osiemdziesiątych pstrągiem tęczowym było możliwe umocnienie się silnej populacji potokowców w tej rzece. Większość z obecnych eksploratorów tej rzeki nie wie, że jeszcze pod koniec lat osiemdziesiątych na czołowych pstrągowych odcinkach tej rzeki (Wleń – Marczów), (Marczów Krosnowice), (Krosnowice – Bolesławiec) łowiło się niemal wyłącznie rodzime, potokowce, które jakimś cudem ocalały po „celwiskozowej” hekatombie zatruć! Działo się tak właśnie dzięki tęczakom, które namiętnie wyławiali wędkarze, dając spokój trudniejszym do złowienia potokowcom. Wpuszczanie tęczaków pozwoliło także na odrodzenie się szczątkowej populacji potokowca w Czarnej Przemszy, a także w Sanie w okolicach Dynowa i Gór Słonnych, dzięki tęczakowi umocniły się znacząco populacje potoka i lipienia w Rabie na odcinku Józefa Jeleńskiego, w Warcie poniżej Poraja. To są fakty, których w żaden sposób nie da się ignorować!
Czy zatem należy wpuszczać tęczaka wszędzie? Nie! Tam, gdzie istnieją silne populacje naszych pstrągów, bądź gdzie presja wędkarska jest niewielka - pstrąga tęczowego wpuszczać nie należy. Po co tęczak w Czarnej Hańczy, Pasłęce, Wieprzu, górnym Sanie, dorzeczu Supraśli, Bystrzycy, Welu, górnej Wiśle, Kaczawie, górnym i dolnym Bobrze, Ropie, Wisłoce, Białym i Czarnym Dunajcu, Brdzie, Dobrzycy, Ilance, Cieszynce, Błędziance, Drwęcy? Nasze „rodzime ryby” powinno się chronić tam poprzez obniżenie limitu połowów, podniesienie wymiarów ochronnych, wprowadzanie przemiennych odcinków „No kill”, skrócenie okresu połowów – powiedzmy od kwietnia itd. Tęczaki natomiast na pewno powinny trafić do górskich zbiorników zaporowych, do Dunajca na odcinku poniżej Krościenka, do Bobru na odcinek Nielesno – Marczów, a nawet Lwówek Śl. Powinny być także uwalniane w dużych ilościach do przyujściowych odcinków rzek przymorskich, by w przyszłości po 1, 2 lub 3 latach pobytu w morzu, mogły wrócić do Parsęty, Słupi, Wieprzy, Łupawy, Redy, Regi, Drwęcy, Wierzycy itd. Przedłużając niejako sezon wędkarski nad tymi rzekami, przez co walnie mogłyby się przyczynić do ochrony naszych troci wędrownych…


Karol Zacharczyk


P.S. liczę na dyskusję o tęczaku, a w konsekwencji na stworzenie lobby protęczakowego i zmianę nie bardzo potrzebnego, a nawet szkodliwych zapisów zarówno tych wewnętrznych PZW jak i w odpowiednich rozporządzeniach Min Rolnictwa i Środowiska.